1974 CYPRUS WARFARE THROUGH THE EYES OF A HELICOPTER PILOT

20 Temmuz 1974 günü, Türkiye Cumhuriyeti Devleti tek vücut olarak Kıbrıs’a müdahale hakkını kullandı. Bir yanda Hava Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri diğer tarafta hava indirme yapan paraşütçüler ve Uçar Birlik Harekatı yapan helikopterler.

Böylesine müşterek bir harekat, dünya harp tarihinde belki de ilk defa yapılıyordu. 75 helikopterin katıldığı Uçar Birlik Harekatını, bir pilotun gözünden, içimizden birinden, yaşadıklarından, yola çıkarak soru cevap şeklinde sohbet ettiğim, komutanım emekli Kara Pilot Albay Aydın EHLİDİL’ den çok değerli bilgiler öğrendim.

Bir önceki Kıbrıs Harekatı ile ilgili yazımda, daha çok duygulara hitap ederken, bu söyleşide harbin gerçeklerini, tarihe tanıklık eden bir pilotun yaşadıklarını, başlangıçtan sonuna kadar yaşananları irdelemeye, tarihe not düşmeye çalıştık. Bir çoğumuzun bilmediği gerçekleri öğrenmek, hatırlamak ve bu toprakların ne pahasına savunulduğunu anlamaktır amacımız.

Şüphesiz harekata katılan her askerin, pilotun, teknisyenin ayrı bir hikayesi, benzer veya farklı yaşam öyküleri vardır. Aydın Komutanımızın yaşadıkları sadece bir örnektir.

Aydın EHLİDİL komutanımız 1985 tarihinde emekli olduktan sonra sırasıyla 10 yılı aşkın PETKİM’de savunma sekreterliği görevi, Okçuluk Federasyonu’nda ulusal ve uluslararası müsabakalarda hakemlik yapmasının yanı sıra, yönetiminde de bulundu. Kocaeli Üniversitesi Sivil Havacılık Yüksek Okulu’nun kuruluşu aşamasında görev aldı. Ayrıca İlker Dinler,  Bülent Karasoy, Ergin Özdemir pilotlar ve Ömer Vanlı Meydan müdürü ile Ege üniversitesi Havacılık yüksek okulunun kuruluşunu gerçekleştirdi.Türkiye Emekli Subaylar Derneği Genel Merkezi’nde iki dönem disiplin kurulu üyeliği ve halen üç yıldır Türk Hava Kurumu İzmir/Karşıyaka Şubesi yönetiminde bulunmaktadır.

YUKARIDA ÖZGEÇMİŞİNİZİ YAZDIK AMA SİZİ BİRAZ DAHA TANIYALIM. HARP OKULUNU KAÇ YILINDA BİTİRDİNİZ? NE ZAMAN KARA HAVACI OLDUNUZ?

1962 yılında Kara Harp Okulundan tank subayı olarak mezun oldum. 1968 yılında Kara Havacılık Okulu / ANKARA’ da Sabit Kanat Pilot Temel Kursunu bitirdim.

HELİKOPTER İNTİBAK KURSUNU NE ZAMAN HANGİ HELİKOPTERLE GÖRDÜNÜZ?

OH-13 Eğitim helikopteri ile Kara Havacılık Okulunda 1972 yılında gördüm. UH-IH intibak eğitimini 1973 TUZLA / İSTANBUL’DA gördüm. 1970 yıllarının başında Birinci Ordu Hava Alayı Tuzla’da konuşlanmıştı.

20 TEMMUZ ÖNCESİ KIBRIS’TA GERGİNLİĞİN TIRMANMASI İLE BERABER YAŞANANLARI ANLATIRMISINIZ. ALARM SEVİYELERİ FAZLA YAŞANMADAN HERŞEY ÇOK HIZLI OLDU. HARBE HAZIRLIK ZAMANINIZ OLMADI GALİBA?

Ben o yıllarda KÖSEKÖY/ İZMİT Hava Tb. da Yzb. rütbesinde Uçak Bölük Komutanıydım. 15 Temmuz 1974 ten önce herhangi bir alarm seviyesi uygulanmadı. Fakat bilinmeyen bir hazırlık durumu devamlı vardı. UH-1H helikopter intibakları son bir senedir hızlandırılmıştı. Daha önce Uçar Birlik tatbikatı yapmadık, Her şey doğaçlama ve intizam içinde cereyan etti.

15 TEMMUZ 1974 GÜNÜ BİLDİĞİNİZ GİBİ KIBRIS’TA DARBE OLDU VE MAKARİOS’UN YERİNE EOKA-B ÖRGÜTÜ LİDERİ SAMPSON GELDİ. 16 TEMMUZ 1974 TE, TSK’DA GENEL ALARM İLAN EDİLDİ VE 20 TEMMUZ 1974 AYŞENİN TATİLE ÇIKMASINA 3 GÜN VAR. SİZİN YENİ BİRLİĞE KATILIŞINIZ NASIL OLDU?

17 Temmuz sabahı saat 03:00 te kapı çalındı. Tabur personel subayı bir zarf getirdi. 2 nci Or.Hv.A. K. lığı/ KONYA emrine tayin olduğumuz yazıyordu.17 Temmuz sabahı tabura gittim. Bütün hava taburlarında helikopter kursu görmüş olan pilotların tayini çıkmıştı. Üzerime zimmetli silah, araç, gereci, Bölük Astsb.na teslim ettikten sonra, hazırlıklara başladık.

AİLENİZLE VEDALAŞMA BİRAZ HÜZÜNLÜ OLSA GEREK?

Çantamızı hazırladık fakat hala bir savaş olacağını ve Kıbrıs’a gideceğimizden emin değiliz. Gerginlik sonunda geri döneceğimizi zannediyoruz. Ailemize de bu şekilde açıkladık.

17-18 TEMMUZ GÜNLERİ SANIRIM İNTİKALLE GEÇTİ.

 Bizim birlikten tayini çıkan 4 pilot (Bedri DELİORMAN, Metin KARA, Şener BERKAY) CESSNA Uçağı ile İzmit / Köseköy’ den Tuzla’ya götürüldük. Metris, Keşan, Çorlu’daki pilotlarda Tuzla’ya gelmişlerdi. Tuzla bayram yeri gibiydi. 17 Temmuz akşamı Tuzla’da konakladık.
18 TEMMUZ sabahı 1 nci ordu komutanı Hüseyin Doğan ÖZGÖÇMEN bizlere hamasi sözler söyleyerek uğurladı. Tuzla’ da ki tüm helikopterler KONYA’ ya doğru hareket etti. Konya’daki 2 nci Or. Hv. Alayı ile buluştuk. İki Alay hep beraber Silifke/Ovacık’a hareket ettik.

75 HELİKOPTERİN İNTİKALİ NASIL OLDU? 150 PİLOTUN BİR ARADA OLMASI NASIL BİR DUYGUYDU?

Erzincan ve Ankara’dan helikopterlerin müstakil olarak gelmesi ile beraber 75 helikopterin intikali tamamlanmış oldu. Silifke/Ovacık bölgesi bir ana baba ve bir hasret giderme yerine döndü. Herkes birbirine sarılıyordu. Uzun zamandır birbirini görmemiş arkadaşların sarılmaları, şakalaşmaları, sohbetleri savaş ihtimallerini hiç akla getirmiyordu. Herkes daha önceki senelerde olduğu gibi, hiç bir muharebeye girilmeden geriye döneceğimizi düşünüyor ve mutsuzluk yaşıyordu.

HAREKATTAN 1 GÜN ÖNCE 19 TEMMUZ 1974 GÜNÜNÜ ANLATIRMISINIZ?

19 Temmuz sabahı Bolu Kom.Tug. askerleri sivil araçlarla Silfke / Ovacık’a geldiler. Akşam üzeri Jandarma Genel Komutanlığı’nın OH-58 helikopteri ile Kolordu Komutanı Nurettin Ersin ve 2nci Or.Komutanı Suat AKTULGA geldi. Bütün Pilotlar ve Komanda Tugayının komutanları ulu ağacın altında toplandık. Kolordu Komutanı Nurettin ERSİN “ Yarın sabah erkenden bütün helikopterler komando birliklerini alarak Hava Kuvvetleri Korumasında Kıbrıs’a Uçar Birlik Harekatı yapacak” diye başlayan harp emrini verdi.
Bolu Komando Tugay. komutanına  sordular “ HAZIRMISINIZ ” Tuggeneral Sabri DEMİRBAĞ tok ve gür sesiyle “ HAZIRIM “ dedi. Biz de hep bir ağızdan yüksek sesle “ HAZIRIZ ” diye bağırdık. Veda edip helikopterle ayrıldılar. İşte o dakikada işin rengi değişmiş ve ciddileşmişti. Şimdi herkesin kafasında bu harekatın nasıl yapılacağı düşünülmeye başlamıştı

75 HELİKOPTERİN YAKIT İKMALİ İÇİN NASIL PLANLAMA YAPILDI?

Niğde / Ağaçlı tesislerinin sivil tankerleri helikopter yakıtı doldurmuş olarak helikopterlerin yanına yanaştı. Eğer bu planlama olmasaydı, birliklerin tankerlerinin yetişmesi mümkün değildi.

İNDİĞİNİZ BÖLGEDEKİ (Silifke) KÖY HALKININ SİZE TUTUMU NASILDI?

İlk zamanlar köy halkı tarlalarına zarar verdiğimiz gerekçesi ile memnun olmadılar. Harekat başlayınca erzaklarını bizlerle paylaşma yarışına girdiler.

19 TEMMUZ GECESİ SİLİFKE/OVACIK BÖLGESİNDE KALDINIZ. 20 TEMMUZ SABAHI KIBRIS’A UÇARBİRLİK HAREKATI YAPACAKSINIZ. O GECEYİ ANLATIRMISINIZ ?

Kolordu Komutanı gittikten sonra köy okulunda toplandık. Planlar yapıldı. Haritalar açıldı. Uçuş yolları, kollar, liderler belirlendi. Düşman uçaksavarlarının tahmini yerleri anlatıldı. Kıbrıs Mukavemet Teşkilatında görev yapmış Atilla BORA Bnb. gibi pilotlar detaylı bilgiler verdiler. Büyük bir heyecan vardı. Rotalar, uçaksavarlar, acil durumlar, helikopterlerin son hazırlıkları ve fikir teatisiyle gecenin geç saatine kadar çalışıldı. Geç vakit helikopterimize döndük. Uyku tulumlarımızı helikopterin içine serip uyumaya çalıştık. Yarın harp başlıyordu. Tuhaf bir duyguya bürünüyor insan. O andaki halet-i ruhiyeyi anlatmak mümkün değil. İçimizdeki heyecanı bastırmak için beraber uçtuğumuz yüzbaşı Aydil BOZKURT’ a “ Haydi Aydil Hocam, yarın bir başka gün uyumamız lazım” diye uyarıyorum.

20 TEMMUZ’DA HAREKAT BAŞLIYOR. O GÜN YAŞANANLARI ANLATIRMISINIZ?

20 temmuz 1974 sabahı çok erken saatlerde Kara Havacılığa ait bir T-41 uçağı ile Binbaşı İsmail BAYKAL ile paraşütçülere iniş yerini işaretleyecek Komando Yzb.Sami AKBULUT havalanıyorlar. Saat farkından dolayı uçağın iniş yeri işaretlenmemiş. uçak ancak ikinci denemede inebiliyor. İki gün sonra Yzb. Sami AKBULUT havan atışı ile şehit oldu.
1nci Grup Saat 07:30 da Bolu Komando Tugayını Kıbrıs’a götürmek üzere, 72 helikopter havalandı. 08:20 da Beşparmak Dağlarının arkasına Kırnı hava alanı bölgesine indirildi.

21-22 TEMMUZ HAREKATIN İKİNCİ GÜNÜ VE SONRASINDA UÇARBİRLİK HAREKATI DEVAM ETTİ SANIRIM.

2 nci günü uçar birlik harekatına devam ettik. 22 temmuz 1974 tarihinde saat 10:00 a doğru, Başbakan Ecevit’in Ankara’da ateşkes ilan edildiği saatlerde 350 kişilik Kıbrıs Alayı değiştirme Birliği, Kurmay Albay Eşref Bitlis’in komutasında Gönyeli ovasına inişini tamamlamıştı.
72 helikopter birinci gün 4 ve ikinci gün de 4 sorti yaptık.

23 TEMMUZ 1974 - 20 AGUSTOS 1974 TARİHLERİ ARASINDA NE GİBİ FALİYETLERİNİZ OLDU?

Bu tarihler arasında yine birlikleri Kıbrıs’ a taşımaya devam ettik. Ayrıca cephane taşıma ve diğer birlik ağırlıkları götürdük. Dönüşte de yaralı askerleri Adana’ ya getirdik.

20 Agustos 1974 günü emir gereği saat 16:45 te tüm helikopterler üslerine döndü.

KIBRIS’A YAKLAŞIRKEN NELER GÖRDÜNÜZ?

İniş yeri Kıbrıs'a 70 mil mesafede, Beşparmak Dağları' nın arkasında Kırnı meydanı. Beş Parmak Dağları’na yaklaşırken, sağ altımızda deniz amfibi birliklerini ve donanmanın harp gemilerini görüyorduk. Karaya çıkan askerleri, çıkartma gemilerini, destek gemilerini ve donanmanın top atışlarını görüyorduk. Beş Parmak Dağları yanmaya başlamıştı. Beşparmak dağlarını aşınca, Kayseri Komando Tugayının paraşütçülerini gördük. Onları atan C-47 uçakları geri dönüyordu. Bu manzara görülmeye değerdi. Bu da harekata katılan bizlere nasip olmuştu.

DÜŞMAN ATEŞİ İLE KARŞILAŞTINIZ MI? İSABET ALAN HELİKOPTER VAR MI?

Rumlar helikopterlerimize ateş ettiler fakat etkili isabet olmadı. İlk gün iki helikopterimiz isabet aldı, 2 er yaralandı. Harekat boyunca 10 civarında helikopterimiz isabet aldı ,fakat sağ salim görevlerini tamamladılar.

HELİKOPTERLERE KAPI MK.TF. TAKILDI MI? NİŞANCISI VARMIYDI?

Kapı makinalı tüfeği takılmıştı. Helikopter teknisyenleri özellikle Beşparmak Dağlarını geçerken kullandılar.

HAVA KUVVETLERİNİN KORUMA GÖREVİ SÜREKLİ VARMIYDI ?
İlk iki gün jet uçakları koruma görevi üstlendiler. 3 ncü gün ilk sortiye çıkacak iken geriye döndürüldük. Hava Kuvvetleri kep görevi yapmacakmış. Sonra öğrendik ki. KOCATEPE ve FEVZİ ÇAKMAK gemileri kendi uçaklarımız tarafından vurulmuştu. Görevden dönen pilotlarla Adana’da görüştüğümüzde hüznü anlatmak kolay değildi.

SİZE ARAMA VE KURTARMA MAKSATLI BİR GÖREV VEYA BİR KEŞİF GÖREVİ VERİLMEDİ Mİ?

Hayır maalesef gemilerin vurulduğu bölgeye hiç gitmedik.

BİR ARA 2-3 GÜNLÜK İZİNE GÖNDERİLMİŞSİNİZ. AİLELERİNİZ NASIL KARŞILADI?

22 TEMMUZ tarihinden sonra peyderpey 1-2 gece izinler verildi. Ben 14-15 Ağustos tarihlerinde 2 gün izinli Balıkesir’e gittim. Oğlum Hakan 7 yaşında, kızım Berna 1.5 yaşında idi. Balıkesir’den akşam saatleri ayrılırken, bana sıkı sıkı sarıldıklarını unutamam. Büyüklerim ve eşimin gözyaşlarını içlerine gömdüklerini hiç unutamam.

HELİKOPTERLERİN GÖREVİ NE ZAMAN SONA ERDİ?

20 Ağustos 1974 tarihinde helikopter birlikleri geri çekildi. Harekatı icrasından sonra 2 nci Or. Hv. Alayı ve 6. Kolordu Hava Taburunun uçak ve helikopterleri K.T.B.K.K.lığına hava desteği sağlamak maksadıyla Kırnı iniş bölgesinde (KARTER MEYDANI) bir havacılık birliği oluşturdular.

Biz harekatın bitimiyle beraber, önce Tuzla’ya. oradan da KÖSEKÖY/İZMİT Hava Birliğine döndük. Yorgun ancak mutlu idik. Allah bize bu görevi yapmamızı nasip etmişti. Üzerlerimizdeki tulumlarımız tuzdan kaskatı olmuştu. Bu görevini yapabilmiş bir pilot olarak huzur duyuyorum.

TÜM PİLOTLARA VE TEKNİSYENLERE GAZİLİK ÜNVANI VE MADALYA VERİLDİ Mİ?

Harekata katılan bütün pilot ve teknisyenlere madalyaları ordu karargahlarında yapılan merasimle takdim edildi.

UNUTAMADINIZ BİR ANINIZ VAR MI?

Beşparmak dağlarını geçtikten sonra Kırnı meydanına askerleri indirmek için son yaklaşmadayız. Yzb. AYDİL sağda bir yere yönelirken, ben solda daha düzgün bir yer gördüm ve helikopterimizi oraya yönelttik. İnişten sonra sağa baktığımızda ilk iniş planladığımız yerde, havan mermisinin patlayışını gördük . Kader bize gülmüştü.

SON SÖYLEYECEĞİNİZ BİRŞEYLER VARMI?

Aradan geçen bu kadar sonra Kara Kuvvetleri Havacılık birliklerinin gelişmesi teknik olarak mükemmele yaklaşması, bizlere gurur veriyor. Genç pilotlarımıza sağlıklı günler diler, ailelerine sağlık ve mutluluklar dilerim.

SAYIN KOMUTANIM, VERDİĞİNİZ BİLGİLER ASLINDA KİTAPLAŞTIRILMAMIŞ FAKAT TÜRK KARA HAVACILIK TARİHİNİN ÖNEMLİ BİR HAREKATINA IŞIK TUTMASI AÇISINDAN ÇOK DEĞERLİYDİ. ÇOK TEŞEKKÜR EDERİM.

HAREKAT İLE İLGİLİ YORUMLAR:
Her iki harekatta Türk Silahlı Kuvvetlerinden 498 şehit ve 1200 yaralı. Yunanistan ise 4000 ölü ve 12000 yaralı vermiştir.

Uçar Birlik Harekatını ve malzeme naklini gerçekleştiren ve 20 Ağustos 1974 gününe kadar Silifke/Ovacık ta ambulans maksatlı görev icra eden Türk Kara Havacıları, Barış Harekatını zayiat vermeden sonuçlandırmıştır.
Şehitlerimezi rahmet ve saygıyla anarken, gazilerimize de aileleri ile beraber uzun ömürler dileriz.

K.Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Eşref AKINCI;
“ 2 nci Dünya Savaşından bu yana ilk kez paraşütçü birliklerle bir yere aynı anda helikopterlerle birlik ve malzeme indirmeyi biz başardık.” Diyerek harekatın Kara Havacılığı açısından önemini belirtmiştir.

İngiliz Hava generali Dunaldson;
“ Değineceğim öteki birlik ise helikopter filolarının düzeniydi. Tehlikeli ve tanımadıkları korkunç engebeli araziyi yalarcasına alçaktan ve uzun kanatlı pervaneleri birbirine değercesine geçen bu kadar çok sayıdaki helikopterin görüldüğü harekat azdır. Bunları kullanan pilotlar çok iyi eğitim gördüklerini ispat etmişlerdir. Bu filoların sevk ve idaresini yapan komutanlar statejik bakımdan misal olacak büyük ders öğretmişlerdir.” Diyerek Türk Kara Havacılarının başarısını tescillemiştir.

RÖPORTAJ: ALİ SEYMEN